RUSYA- UKRAYNA SAVAŞININ TÜRKİYE İHRACATINA ETKİSİ
24 Şubat 2022’de başlayan Ukrayna-Rusya savaşı pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’nin ihracat rakamlarında bir hayli düşüşe sebep olmuştur. Bu yazıda Türkiye’nin savaş döneminde Ukrayna, Rusya ve ihracat yaptığımız başka ülkeler ele alınıp incelenmiştir.
Rusya’da Ukrayna’da Türkiye açısından önemli ticaret ortakları. 2021 yılında Rusya ile 5,8 milyar dolarlık ihracat, 29 milyar dolarlık ithalat; Ukrayna ile ise 2,9 milyar dolarlık ihracat, 4,5 milyar dolarlık ithalat hacmi gerçekleştirildi.
Her ne kadar bu iki ülke ile de ticaret açığımız olsa da ikisi de ihracatımız için büyük potansiyel taşıyan ülkeler. Ayrıca ticaretimizin yoğunlaştığı enerji, gıda ve tarım ürünleri gibi kalemler de bu ülkeleri, ekonomimiz açısından stratejik açıdan önemli konuma getiriyor. Savaşın Türkiye ekonomisi açısından kısa vadede doğrudan etkisi bu ticaret akışlarına sekte vurması, ihracatta nispeten bir pazar kaybı durumu oluşurken, ithalatta da maliyetlerin yükselmesi şeklinde gerçekleşiyor. Savaşın dolaylı etkisi ise küresel piyasalarda doğal gaz, petrol gibi temel girdilerde hızla artan fiyatlar nedeniyle Türkiye’de de bu maliyetlerin gerek tüketiciye gerekse üreticiye yansıması şeklinde ortaya çıkıyor.
En Büyük Kayıp Çimento, Mücevher, Otomotiv ve Kimyevi Sektörde
Ukrayna’ya ihracatta, tütünden, çelikten, zeytinyağı ve mücevhere kadar pek çok farklı sektör büyük kayıp yaşadı.
2021 Nisan’da Ukrayna’ya 2 bin 158 milyon dolarlık tütün ihracatı yapan Türkiye’nin bu ihracatı 2022 Nisan’da yüzde 100 azalarak sıfırlandı.
Türkiye’nin tütün ihracatı yaptığı ülkeler arasında ABD ilk sırada geliyor. ABD’nin ardından Endonezya, Polonya, Belçika, Rusya geliyor. Rusya’nın ardından Ukrayna geliyor.
Ukrayna’nın 2022 Nisan ayında tütün ihracatında %100 azalarak sıfırlanması ile grafiktede görüldüğü gibi daha fazla bir düşüş sağlanmaması için Rusya, Belçika, Polonya gibi ülkeler ile gerçekleştirdiğimiz tütün ihracatını güçlendirmek Türkiye için tütün ihracatındaki riski minimize edebilir.
Geçen yılın mart ayında toplamda 8 milyon dolar civarında ihracatın gerçekleştiği fındık ve mamulleri, halı, kuru meyve, su ürünleri, mücevher, tütün ve zeytin ve zeytinyağı sektöründe Ukrayna’ya hiç ihracat yapılamadı.
Ukrayna’ya ihracatın ana yükünü çeken kimyevi ürünler, demir – çelik, otomotiv, makine ve aksamları, tekstil ve hammaddeleri sektörlerinde de yüzde 90’ın üzerinde düşüş oldu.
Geçen yıl mart ayında 57 milyon dolardan fazla ihracat yapılan kimyevi sektörlerdeki ihracat yüzde 96.1 düşerek 57 milyon dolardan 2.25 milyon dolara gerileyerek en fazla kaybın yaşandığı sektör oldu.
Ukrayna’ya ihracatta meyve sebze mamulleri ile çimento cam seramik ve toprak ürünlerinde ve askeri ihracatta artış sağladı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin verilere göre Ukrayna bu yılın ilk çeyreğinde yani Rusya işgaline hazırlandığı dönemde Türkiye’den geçen yıl aldığının 30 katı fazla savunma malzemesi satın aldı.
Reuters haber ajansının Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne dayandırdığı haberine göre Türkiye, yılın ilk çeyreğinde Ukrayna’ya 59 milyon 100 bin dolarlık ürün ihraç etti. 2021’in ilk çeyreğinde ise Türkiye’nin Ukrayna’ya ihraç ettiği ürünlerin değeri 1 milyon 900 bin dolardı.
Rusya Pazarında En Büyük Kayıp Otomotivde
Rusya’ya yapılan ihracattaki gerileme işgale uğrayan Ukrayna’daki kadar dramatik olmasa da büyük düşüşler yaşandı.
Türkiye’nin en önemli yaş meyve ve sebze pazarlarından biri olan Rusya’ya, geçen yılın mart ayına göre yapılan ihracat yüzde 43.2 azalarak 69.35 milyon dolardan 39.4 milyon dolara geriledi.
Türkiye’nin Rusya’ya ihracatında en büyük paya sahip olan otomotiv sektöründeki kayıp ise yüzde 68’i aştı ve ihracat bedeli 57.7 milyon dolardan 18.35 milyon dolara geriledi. 2021 yılında Türkiye’nin Rusya ile gerçekleştirdiği otomotiv sektöründeki ihracatı %50 artış göstermişti.
2022 mart ayında Rusya’ya olan otomotiv sektöründeki bu düşüş Türkiyenin farklı ülkelerle olan ihracatını güçlendirmesi ve Rusya’da otomotiv ihracatındaki kaybı minimize etmek için bir fırsat olabilir. 2021 yılında otomotiv sektöründe artış yasadığımız baslıca ülkeler %17 artış ile 4 milyar 168 milyon dolara yükselen Almanya, Fransa ile yüzde 14, Birleşik Krallık ile yüzde 39, İtalya ve İspanya ile yüzde 15’er, Polonya ile yüzde 21, ABD ile yüzde 29, Mısır ile yüzde 22 ve Fas ile yüzde 19 ihracat artışı yaşandı.
Rusya’da otomotiv sektöründe yasadığımız ihracat kaybını otomotiv sektöründe artış gösteren bu ülkelerle ihracatlarımızı arttırarak Rusya’da yasadığımız kaybı minimize etmek Türkiye için mantıklı bir tercih olabilir.
Savaş döneminde Rusya ile otomotiv sektöründe ihracat gerçekleştirmek riskli olabilir. Hazır giyim, tekstil, çelik, çimento, deri gibi sektörlerde de yüzde 30’un üzerinde kayıp yaşandı.
TİM verilerine göre Rusya’ya yapılan ihracatta sadece 5 sektörde artış yaşanırken en ciddi yükseliş tütünde oldu. Geçen yıl mart ayında Rusya’ya 1.01 milyon dolarlık tütün ihracatı yapan Türkiye, bu yıl yüzde 89.8 artışla 1.92 milyon dolarlık ihracat yaptı.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞ DÖNEMİNDE DİĞER ÜLKELERLE OLAN İHRACAT VERİLERİMİZ
Rusya-Ukrayna savaşının diğer ülkelerle olan ihracat ilişkimizi değerlendirmek ve daha iyi anlayabilmek için savaşın bizi etkilediği mart ayını ele alarak en çok ihracat gerçekleştirdiğimiz Almanya, Birleşik Krallık, ABD, İtalya ve ayrıca Rusya ve Ukrayna’nın verilerini ele aldık. Savaşın ihracatta etkilerini daha iyi anlayabilmek için 2022 mart ayı ile 2021 mart ayının verileri kıyaslanmıştır.
Almanya
Savaş öncesi en fazla ihracat yaptığımız 2021 yılında %8,57 paya sahip olan Almanya 2022 Mart ayında 1.752,650 milyar dolar ile 2021 mart ayında 1.536,145 milyar dolar olan ihracat tutarını geride bırakmıştır.
Geçen yıl mart ayına göre %14 artış olmuştur.
Savaş döneminde Almanya ile yaoılan ihracatta artış olduğunu ve Almanya’nın ihracatta diğer ülkelere göre daha güvenli olduğu çıkartılabilir.
Birleşik Krallık
2021 yılında %6,41 pay ile 2. en çok ihracat yaptığımız Birleşik Krallık 2021 yılının mart ayında 1.020,578 milyar dolar tutarında ihracat gerçekleşmiştir.
Bu tutar Mart 2022 yılında 1.098,450 milyar dolar olup 2021 mart ayına göre %8 artış göstermiştir.
Savaş döneminde Birleşik Krallık ile gerçekleştirilen ihracat 2021 mart ayına göre yüzde 8 artış göstererek Birleşik Krallık ile olan ihracatımızın güvenli olduğunu ve ihracat rakamlarının artmakta olduğunu bize göstermektedir.
ABD
ABD 2021 yılında %6,22 pay ile Türkiyenin en çok ihracat gerçekleştirdiği ilk 20 ülke arasında 3. Sırada yerini almıştır.
2021 mart ayında 1.071,123 milyar dolar tutarında gerçekleşen ihracat 2022 yılının mart ayında %19 artarak 1.275,211 milyon dolara ulaşmıstır.
ABD, Türkiye’nin en çok ihracat gerçekleştiği ülkeler arasında basta gelen ülkeler arasında yerini almaktadır. Mart ayında artan ihracat rakamları ABD’nin Türkiye için ihracatta güvenli ve daha risksiz bir ülke olduğunu bize gösteriyor.
İtalya
İtalya 2021 yılında %5.16 pay ile Türkiyenin en çok ihracat gerçekleştirdiği ilk 20 ülke arasında 4.sırada yerini almıştır.
2021 mart ayında 927.149,91 milyon dolar tutarında gerçekleşen ihracat 2022 yılının mart ayında %21 artarak 1.119,795 milyar dolara ulaşmıştır.
Ayrıca İtalya ile geçtiğimiz yıllarda artan ihracat rakamları ve Savaş döneminde bile geçen yılın mart ayına göre %21 artması İtalyanın, Türkiye için ihracatta güvenli ve daha az risksiz bir ülke olduğunu gösteriyor.
Rusya
Rusya 2021 yılında Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ilk 20 ülke arasında 10.sırada yerini almıştır.
2021 Mart ayında 419.807 milyon dolar ihracat gerçekleşmisken 2022 Mart ayında Rusya’ya yapılan ihracat yüzde 40 oranında azalarak 251.405 milyon dolara inmiştir.
2021 de Rusya 10. Sırayla en çok ihracat yaptığımız ülkelerden biriyken 2022 mayıs ayında 15.sıraya gerilemiştir.
Yılın ilk üç ayında Rusya’ya yapılan ihracat yüzde 4 azalarak 1 milyar 65 milyon dolara düştü.
Ukrayna
Ukrayna 2021 yılında Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ilk 20 ülke arasında 20.sırada yerini almıştır. 2021 Mart ayında 207.483 milyon dolar ihracat gerçekleşmisken 2022 mart ayında bu rakam %80 düşerek 41.7 milyon dolara inmiştir.Ukrayna’ya yılın ilk üç ayındaki ihracat kaybı yüzde 8.6 olurken, bu ülkeye üç ayda yapılan dış satım da 442.8 milyon dolar olarak gerçekleşti.Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna’ya toplam ihracatı 2021 Nisan’da 638 milyon dolar iken 2022 Nisan’da 500,2 milyon dolara geriledi. En büyük kaybı çimento, tütün, mücevher, otomotiv ve çelik sektörleri yaşadı.
Savaş döneminde Almanya, Birleşik Krallık, ABD, İtalya ile gerçekleştirdiğimiz ihracat rakamlarında artış olması bu ülkelerde ihracatın daha güvenli olduğunu göstermektedir.
Rusya ile olan ihracat ilişkilerimiz savaş döneminde düşüş göstermiştir. Özellikle otomotiv sektöründeki yüzde 68’den fazla olan kayıp ve yaş meyve ve sebze pazarlarında geçen yıla göre yüzde 43.2 düşüş olması bu sektörlerin ihracatında dikkatli olunması aynı zamanda riskli olduğunu bize gösteriyor.
Ukrayna ile olan ihracat ilişkilerimiz geçen yıl mart ayına göre yüzde 80 düşüş göstermesi pek çok pazarda ihracatın riskli olduğunu gösteriyor. Özellikle tütün, çelik, otomotiv, çimento ve mücevher sektörlerindeki yüksek düşüş rakamları Türkiye için bu sektörlerin riskli olduğunu gösteriyor.
Savaş döneminde Türkiye, Ukrayna ve Rusya dışında ihracatta diğer ülkelerle genel olarak artış gözlemlenmiştir. Ukrayna ve Rusya’da düşüş gösteren pazarlarımızı daha güvenli olarak nitelendirebileceğimiz ülkelere yönelmek Türkiye için daha sağlıklı ve verimli olabilir.
TÜRKİYE İHRACAT VERİLERİ
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), 2022 Mart ayı ihracat rakamlarını açıkladı. Türk ihracatçısı yılın ilk 2 ayında olduğu gibi mart ayını da yeni rekorlarla kapattı. Açıklanan verilere göre Türkiye’nin mart ayı ihracatı, geçtiğimiz yılın aynı ayına göre yüzde 19,8 artış gerçekleştirerek, 22,7 milyar dolar oldu. Bu rakamlarla beraber, Türkiye, tarihinin en yüksek ilk çeyrek performansına ve en yüksek aylık ihracat rakamına ulaştı. Firmaların ihracata duyduğu yoğun ilgi, mart ayında da ihracatçı firma sayısına yansımaya devam etti. Mart ayında 1.986 firma, bu ay ilk kez ihracat yaparak ihracat ailesine katıldı. Türk bayrağını 218 ülke ve bölgede dalgalandırmayı başaran ihracatçılarımız, 159 ülkeye ihracatını artırma başarısı gösterdi.
İhracatçılarımızın mart ayında en çok ihracat yaptığı ilk 3 ülke; 1,9 milyar dolarla Almanya, 1,5 milyar dolarla ABD ve 1,2 milyar dolar ile İtalya oldu. Bu ay 20 sektör ihracatını artırırken en çok ihracat gerçekleştiren sektörler; 2,9 milyar dolarla kimyevi maddeler ve mamulleri, 2,7 milyar dolarla otomotiv endüstrisi ve 2,2 milyar dolarla çelik sektörü oldu.
Türkiyede subat ayında 20,3 milyar dolar ihracat gerçekleşti. Mart ayında bu rakam %12 artarak 22,7 milyar dolar olmuştur.
Türkiye nisan ayında ise mart ayına göre ihracat sayısını %3 arttırarak 23,4 milyon dolar olarak gerçekleşmistir.
Ticaret Bakanlığı sayfasından Türkiye ihracatı verilerine güncel olarak ulaşabilirsiniz.
Rusya-Ukrayna Savaş Dönemi Mart Ayı Ülkelere Göre İhracat Dağılımı
Ukrayna-Rusya savaşı dönemi Mart ayında Almanya ya 8,4 ABD ye 6,9 İtalyaya 5,6 Birleşik Krallık 5,1 Irak 5,1 ve diğer ülkeler 68,9 milyon dolar tutarında ihracat gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna’da aktif olduğu pazarlar ve ihracatında güçlü ve güçsüz yer aldıkları ürün grupları genel hatlarıyla değerlendirilmiş olup, burada Türkiye’nin nasıl konumlanabileceğine dair tahminlerde bulunulmuştur.
Ukrayna ile ihracat potansiyelin arttığı sektörler meyve sebze, çimento cam seramik ve toprak ürünleri, askeri ihracat olarak belirtilmiştir. Ukrayna ile ihracatta düşen başlıca sektörler tütün,halı,fındık ve mamülleri, kuru meyve, su ürünleri, mücevher, zeytin ve zeytin yağı sektörleri olarak belirtilip bunlar yerine alternatif olabilecek potansiyele sahip ülkeler belirtilmiştir.
Rusya ile ihracat potansiyeli 5 sektörde artış gösterirken en ciddi yükseliş tütün sektöründe olmuştur. Rusya’da ihracatımızın düştüğü başlıca sektörler ise yaş meyve ve sebze ve otomotiv sektöründe olmuştur. Ve bu sektörler yerine alternatif olabilecek ülkeler gösterilmiştir.
Yapılan analiz ve araştırma sonucu Ukrayna-Rusya savaşından sonrasında her ne kadar Rusya ve Ukrayna ‘da ihracat rakamlarımız düşmüş olsa da Türkiye özellikle ilk çeyrekte tarihinin en yüksek performansına ulaşmıstır. Savaş sonrası mart ayında Rusya-Ukrayna savaşına rağmen geçen yılın mart ayına göre yüzde 19,8 artış gerçekleştirirerek, 22,7 milyar dolar oldu. Özellikle Almanya, ABD, Birleşik Krallık, İtalya gibi ihracatımızın fazla olduğu ülkelerde ihracatta artış gözlenmiştir ve grafikle gösterilmiştir.
Savaşın ilerde daha büyük bir boyuta ulaşması ya da tekrarlanması Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna ile olan ihracatını etkileyeceğinden Türkiye’nin belli sektörlerde daha temkinli olması gerekir. Özellikle Almanya, Abd, İtalya ve Birleşik Krallık ile son yıllarda artan ihracatımız bu ülkelerin Rusya ve Ukrayna’ya göre daha güvenli olduğunu bize gösteriyor.
